Đắk Nông là vùng đất của những ngọn thác, to nhỏ lớn bé, cùng điểm danh nào:
Hệ thống 3 thác Dray Nu, Dray Sáp và thác Trinh Nữ: Là sự kết hợp giữa 2 dòng sông, sông Krông Ana (sông cái) và sông Krông Nô (sông đực), hai dòng sông hòa trộn quấn quýt bên nhau tạo thành dòng sông Serepôk huyền thoại ở Tây Nguyên. Khi đổ xuống vách đá, dòng sông này tạo nên 3 thác nước lớn gần nhau kể trên.
Thác Dray Nu (Thác Vợ, Thác Hầm, Thác Dray Nu thượng)
Vị trí: Huyện Krông Nô
Thác Dray Nu cao chừng 12m, nằm trong cụm thác Gia Long, trên dòng Sê rê pok. Tính riêng thác Dray Nu thuộc địa bàn tỉnh Đắk Lak. Nhưng vì nằm trong một cụm thác, nên người ta vẫn thường xếp thác này thuộc địa phận Đắk Nông.
Truyền thuyết: Khác với những ngọn thác khác ở cao nguyên này, thác Đray Nur gắn với hai truyền thuyết khác nhau, với hai cách giải thích tên khác nhau. Với giải thích Đray Nur – nghĩa là thác cái, thác vợ – thác gắn liền với mối tình “Romeo và Juliet” của núi rừng. Chuyện kể rằng, ngày xưa có một đôi trai gái của hai bản khác nhau yêu nhau tha thiết nhưng do hai bản có xung đột với nhau nên tìm đủ mọi cách ngăn cấm. Không nhận được sự cảm thông của dân làng, không được hòa giải xung đột giữa hai bản, vào một đêm trăng, cả hai đã nhảy xuống sông để trọn đời bên nhau. Tức giận vì sự ích kỷ của dân làng dẫn đến quyết định sai lầm của đôi trẻ, trời nổi cơn giông bão, nước cuồn cuộn dâng cao, chia sông thành hai nhánh, ngăn cách đường đi của 2 dòng tộc. Truyền thuyết khác lại xuất phát điểm từ hang động phía sau thác, nơi được cho là nơi ở của vua thủy tề. Ngày xưa vua Thủy Tề có một đứa con trai tên là Nur, chàng hoàng tử rất khôi ngô tuấn tú và rất thích chu du ngắm cảnh. Một ngày nọ, chàng gặp 2 nàng công chúa, con của vị vua vùng đất mình ngang qua. Hai nàng rất xinh đẹp nhưng do vua cha mất sớm nên cuộc sống trở nên nghèo khó, phải đào củ mài mà ăn. Thương hai nàng vất vả, chàng theo nàng về nhà, làm phép để thạp gạo trong nhà đầy tràn, và sống hạnh phúc cùng hai nàng. Một khoảng thời gian sau, chàng nhớ vua cha, muốn về thủy cung thăm người. Nhưng công chúa, vợ chàng lo sợ nếu chồng đi thì sẽ rất lâu, thậm chí không trở về nên tìm đủ mọi cách giữ chàng, một bước không rời. Không còn cách nào khác, chàng đành hóa thân thành con dũi vàng, vượt màn nước vào động thăm cha. Người vợ cứ đứng đợi bên ngoài, đợi mãi, đợi mãi vẫn không thấy Nur trở lại. Từ đó, người dân nơi đây gọi ngọn thác này là Dray Nur, nghĩa là thác con dũi vàng. Hai truyền thuyết khác nhau nhưng những dòng nước lao từ những vách đá thẳng đứng, vỡ ra từng giọt, tung tóe vào nhau, xô đẩy nhau của thác lại giống nhau ở một điểm, đó là như các giọt nước mắt khóc kẻ ở người đi.
- Dray Sáp (Thác Chồng, Thác Khói)
Vị trí: Huyện Krông Nô
Thác cao 12m, rộng đến 140m. Dray Sáp cách Dray Nu chỉ 1 cây cầu.
Truyền thuyết: Ngày xưa có một thiếu nữ Êđê xinh đẹp tên là H’Mi. Nhiều chàng trai giàu có từ khắp các buôn làng M’Nông, Êđê đến đây cầu hôn nhưng bị nàng cự tuyệt bởi lẽ nàng đã trót thầm yêu trộm nhớ một chàng trai hiền lành nhưng nghèo khổ cùng ở chung buôn với nàng. Một hôm, nàng cùng người yêu đi ra rừng ngồi nghỉ trên một tảng đá lớn. Đột nhiên có một con quái vật từ đâu có mặt, đầu nó to như quả núi, mắt đỏ như lửa. Từ trên cao, con quái vật lao xuống tận dụng chiếc miệng ngậm nước sông rồi quật mạnh lên tạo thành cột nước khổng lồ quét đi về phía hai người. Chàng trai bị bắn văng ra xa rồi ngất đi. Đến khi tỉnh dậy mới hay người yêu đã trở nên con quái vật bắt mang đi mất. Chàng vô cùng gian khổ, sau đó hóa thành một cây to đâm rễ sâu vào tảng đá. Toàn thân phát ra những tiếng kêu than vãn, nhung nhớ, đau thương.
- Thác Gia Long (Đray Sáp Thượng)
Vị trí: Huyện Krông Nô
Thác Gia Long hay còn gọi là Đray Sáp Thượng một thác nước trên sông Serepôk thuộc địa phận xã Dray Sáp huyện Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk và xã Đăk Sôr của huyện Krông K’Nô, tỉnh Đắc Nông. Ngọn thác này nằm phía trên thác Dray Sáp và Dray Nu.
Tên gọi của thác theo lời kể của nhân dân địa phương, tên thác gắn với việc Nguyễn Ánh (Gia Long) chạy trốn nhà Tây Sơn đến đây. Dẫu thế Có thuyết cho rằng tên thác là do Bảo Đại đặt khi ông đến đây du ngoạn.
- Thác Trinh Nữ
Vị trí: huyện Cư Jút, tỉnh Đăk Nông và là ranh giới với tỉnh Đắk Lắk
Thác Trinh Nữ nằm trong cụm 4 thác kể trên. Đây không phải là một thác đẹp do không có dòng thác đổ từ trên cao xuống vì thực chất đây chỉ là một ghềnh sông có dòng chảy tương đối hiền hòa vào mùa khô nhưng thật hung dữ vào mùa mưa. Dòng Serepok sau khi đổ qua những ghềnh thác cao như Dray Nu và Dray Sáp đến khi đổ về đây đã dịu dàng lại rất nhiều. Nên khi đến đây vào mùa nắng, bạn có cảm giác như mình chỉ đang đứng ở một con suối.
- Thác Liêng Nung (Đắk Nia, tx. Gia Nghĩa)
Vị trí: tx. Gia Nghĩa
Nằm cách thị xã Gia Nghĩa khoảng 15km trên QL28 đi Lâm Đồng là thác Liêng Nung với độ cao 30m nằm giữa núi rừng. Thượng nguồn của thác là hồ Đắk Nia bắt đầu từ sông Đắk Tit, nhánh của sông Đồng Nai đổ đến. Hồ Đắk Nia rộng chừng 12ha. Xung quanh thác là các buôn làng của đồng bào dân tộc M’nông và Mạ.
Nhìn trên hình, thác khá giống với thác Đắk G’lun ở Tuy Đức.
Truyền thuyết: Truyền thuyết kể rằng, thác Liêng Nung là dòng thác duy nhất của dòng suối Đắk Ninh, khởi đầu từ những khu rừng thiêng nên nước trong vắt, uống vào thì khỏe mạnh, chống lại được bệnh tật. Theo tiếng địa phương thì Liêng là thác, còn Nung là nơi nghỉ ngơi. Bởi vì, nhờ uống nước, tắm táp, nghỉ ngơi ở đây, nên người và súc vật mạnh khỏe, phát triển đông đúc. Dẫu thế, vào 1 năm xa xưa, trời nắng hạn khiến cho không chỉ cây trồng mà cây rừng cũng bị chết rũ, thú rừng và vật nuôi bị chết khát nhiều vô kể. Chỉ riêng người và súc vật ở vùng Liêng Nung này là còn sống sót nhờ dòng thác Liêng Nung thần kỳ. Người dân quanh vùng như Đắk Đu, Đắk Măng… cũng kéo tới uống nước Liêng Nung. Thế nhưng, chỉ được một ngắn hạn, những kẻ hung tợn từ nơi xa tới đã nổi lòng tham chiếm lấy dòng thác này. Chúng đã gây hấn, phá ống lồ ô hứng nước đang dựng dưới thác và dùng hung khí đánh đuổi mọi người. Để bảo vệ dòng nước quý, K’Ẹ- một thanh niên cường tráng, khỏe mạnh đã tập hợp trai tráng, người dân trong bon chiến đấu, đánh đuổi kẻ xâm lược suốt một ngày ròng. Cuộc hỗn chiến đã cướp đi hàng trăm sinh mạng của đôi bên và chỉ còn một mình chàng K’Ẹ sống sót. Còn lại một mình, không người thân thích, K’Ẹ buồn rầu nhìn cảnh bon làng xác xơ, xác chết ngổn ngang, nên đã lên đường đi tìm người giúp mình. Bỗng một hôm, chàng gặp một cô gái đang nằm thoi thóp bên một gốc cây khô vì khát nước, nên đưa về dòng Liêng Nung lấy nước cho uống. Kỳ lạ thay, sau khi uống nước của dòng thác, người con gái có tên là H’Dệt không riêng khỏe ra mà còn “lột xác” trở nên vô cùng xinh đẹp. Thế là từ đó K’Ẹ và H’Dệt đã nên duyên vợ chồng. Sau khi lấy nhau, vợ chồng K’Ẹ chăm chỉ làm ăn, nên rẫy nhiều vô kể, lúa chất đầy kho. Nàng H’Dệt thì khéo tay biết làm tất tần tật mọi việc, từ ủ rượu cần cho đến dệt thổ cẩm, đan lát… Ít lâu sau, hai vợ chồng đã sinh được hai người con trai khỏe mạnh, đặt tên là K’Pên và K’Peo. Sau khi hai con đã biết quấn cái khố thì một hôm nàng H’Dệt xuống thác tắm và từ đấy không quay về nữa. K’Ẹ và các con đi tìm thì chỉ nghe một giọng nói thần bí từ thác vọng lại rằng: “H’Dệt là tiên được Giàng cử xuống để giúp người Mạ ở đây duy trì nòi giống, hết thời hạn nàng phải quay về trời”. Bố con K’Ẹ buồn lắm nên ngày ngày đều xuống thác những mong gặp được nàng H’Dệt, nhưng hình bóng chẳng thấy đâu, chỉ dòng thác thì hiền hòa hơn và dòng chảy ngày càng giống như mái tóc của nàng H’Dệt. Biết không được gặp lại được H’Dệt, bố con K’Ẹ từ đó dốc sức làm ăn. Hai người con cũng lấy vợ, sinh con lập nên ba bon N’riêng, Bu Sốp và Ting Wel Đơm tồn tại và tăng trưởng cho đến bây giờ.
- Thác Đắk G’lun (Tên gọi khác: Thác Đắk G’lung, thác 72)
Vị trí: thôn 5, xã Quảng Tâm huyện Tuy Đức, Đắk Nông
Nằm cách TX Gia Nghĩa 53km về hướng Tuy Đức, Thác Đắk G’lun có độ cao 58m. Xung quanh thác Đắk G’lun có khá nhiều cây cổ thụ tán rộng xanh mát. Ngay bên hông thác, có những bãi đất rộng và bằng phẳng để cắm trại nghỉ qua đêm, đây cũng là địa điểm lý tưởng để ngắm mặt trời lên… Những ai thích tìm ra, mạo hiểm hoàn toàn có thể luồn qua những tảng đá núi mát lạnh, trơn nhẵn để chiêm ngưỡng toàn cảnh vòm thác có hình thù như chiếc hàm ếch khổng lồ đang phun nước.
- Thác Lưu Ly
Vị trí: Khu bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung – Nậm N’Jang – Đắk G’long
Nằm cách TX Gia Nghĩa khoảng 30km về hướng Khu bảo tồn thiên nhiên Nam Nung – Nậm N’Jang – Đắk G’long là Thác Lưu Ly. Thác nằm trong Khu bảo tồn thiên nhiên Nam Nung và còn khá hoang sơ, thác nước trong vắt đổ từ trên cao xuống.
Đường vào thác đường nhựa rất giản đơn đi, xe ô tô 24 chỗ di chuyển đơn giản và dễ dàng.
- Thác 7 tầng (Thác Len Gun)
Vị trí: khu bảo tồn thiên nhiên Nâm Nung , cách Trung tâm thị xã Gia Nghĩa khoảng 90km
Thác nằm sâu trong khu bảo tồn thiên nhiên Nam Nung, đường vào khó đi, còn là đường đất đỏ. Bạn cần phân biệt với Thác 7 tầng ở Bảo Lâm – Lâm Đồng đang rất hot khoảng thời gian vừa mới đây. Và muốn khám phá cụm thác này, bắt buộc khách phải sử dụng xe mô tô kết hợp đi bộ xuyên rừng với tổng chiều dài 18 km dưới sự hướng dẫn của kiểm lâm. Thác 7 tầng trải dài trên một bãi đá giữa rừng, nhìn từ cao xuống bạn có cảm tưởng mình đang lạc vào một khung cảnh ở khu rừng Châu Âu nào đấy. Người ta kể, thác Len Gun dàn thành 7 tầng trên chiều dài 1 cây số và chêch lệch độ cao từ đỉnh thác cả đến chân thác sau cùng khoảng 350 mét. Vì khó tìm, khó vào, khó chinh phục, nên ngọn thác này còn rất hoang sơ, sạch đẹp.